نشنال جئوگرافیک شماره ۵۹ – غولهای آسمان

توضیحات

دنیای ماقبل تاریخ ایران

بدون شک اغلب انسان‌ها شیفته‌ی دایناسورها هستند. دنیای امروزی ما در دوران فرمان‌روایی دایناسورها روی زمین شکل متفاوتی داشته است؛ چه به لحاظ اقلیمی و چه جغرافیایی. طی دوره‌های مختلف زمین‌شناسی، منطقه‌ای که ایران امروز در آن قرار دارد، به باور زمین‌شناسان و دیرینه‌شناسان و با توجه به مدارک مختلفی که به ‌دست آمده، دست‌خوش تغییرات فراوانی بوده ‌است. اما کاشف به عمل آمده‌ که طی میلیون‌ها سالی که دایناسورها بر زمین حکم‌رانی می‌کردند، فلات ایران غالبا به‌ صورت تعدادی مجمع‌الجزایر وجود داشته که طی حرکت صفحات زمین، هم تغییر مکان داده و هم بارها زیر آب فرو رفته و باز از زیر آب سر بیرون آورده است. اما ورای این تغییرات، آیا جان‌داری، به‌خصوص دایناسور، در این منطقه زندگی می‌کرد‌ه ‌است یا خیر؟ جوابش واضح است. با توجه به منابع نفتی که در این منطقه کشف شده‌، دلیل محکمی بر وجود حیات در این منطقه، طی ادوار مختلف وجود دارد. هم‌چنین تعدادی فسیل از جان‌داران آبزی و ماقبل تاریخی در خاورمیانه کشف شده‌ است، که طیف وسیعی از گیاهان و جان‌داران دوره‌های مختلف را دربر می‌گیرد. اما طبق گفته‌ی دکتر شاهین زمان، زمین‌شناس، و با توجه به مطالعات او و همکاران دیرینه‌شناسش در دانشگاه زنجان، چندین ردپا و فسیل استخوان‌ دایناسوری هم در ایران کشف شده‌ است. اکثر این یافته‌ها متعلق به اواخر دوره‌ی تریاس یا ژوراسیک هستند؛ ردپا و استخوان‌هایی از دایناسورهای دو انگشتی و مهره‌داران، و هم‌چنین ردهایی از دایناسورهای پرنده یا عظیم‌الجثه.

یکی از دلایلی که فسیل‌های چندانی از دایناسورها در موزه‌های ایران به‌ چشم نمی‌خورد، هزینه‌ی بالای استخراج و جابه‌جایی این فسیل‌های سنگی است، به‌علاوه پروسه‌ی جدا کردن این فسیل‌ها از دل سنگی که در آن نهفته شده‌اند، هم نیاز به دقت فراوان دارد و هم بسیار زمان‌بر است.

معمولا پس از کشف فسیل یک دایناسور، سوال‌های زیادی مطرح می‌شود، مانند: جنسیت جانور، نوع پوشش پوستی دایناسور و رنگ آن، بزرگی جثه، خوراکش، گونه و گستره‌ی پخش آن گونه‌ی به‌خصوص. همه‌ی این سوال‌ها را قطعا نمی‌توان تنها با دیدن فسیل پاسخ داد. اما طی سال‌های اخیر و با کشف فسیل‌های کامل‌تر و هم‌چنین پیشرفت تکنولوژی، دیرینه‌شناسان توانسته‌اند تا حد زیادی به این سوال‌ها پاسخ دهند. حتی در مواردی خاص، درباره‌ی دایناسورهایی که پیش‌تر مطالعه ‌شده ‌بودند، طی بررسی‌های جدید، اطلاعاتی جامع‌تر و حتی گاهی کاملا متفاوت از فرضیه‌های اولیه به دست آمده‌، تا حدی که گاهی یک دایناسور کاملا تغییر چهره ‌داده ‌است.

اما تا واضح‌تر شدن کامل چهره و اطلاعات مربوط به دایناسورها، هم باید منتظر کشف فسیل‌های کامل‌تر و دست‌نخورده‌تر باشیم (اگر هنوز وجود داشته باشند و کشف شوند) و هم منتظر پیشرفت‌های بیشتر علمی در زمینه‌ی بررسی جزئیاتشان.